Dworce kolejowe to szczególne miejsca. Codziennie przewijają się przez nie tysiące podróżnych i przechodniów. W tłumie spotykają się ludzie zdrowi i chorzy, podekscytowani perspektywą podróży, roztargnieni, wyrachowani. Zdarza się, że niektórzy z nich są przestępcami, a inni ich potencjalnymi ofiarami.
Pojęcie bezpieczeństwa na dworcu kolejowym jest tak złożone, jak różnorodne są możliwe zagrożenia: od przestępstw w rodzaju kradzieży kieszonkowych, wymuszeń i pobić, po katastrofy komunikacyjne, atak terrorystyczny, pożar. W tym kontekście zapewnienie bezpieczeństwa rozpoczyna się od poprawnego projektowania obiektów (w polskich warunkach najczęściej przebudowy istniejących), zakupu, instalacji i obsługi specjalistycznych urządzeń i systemów, ćwiczenia służb porządkowych i skoordynowanego dowodzenia w sytuacji zagrożenia.
Nagłe zachorowania i wypadki
Pewna grupa pasażerów to ludzie chorzy, niepełnosprawni, w podeszłym wieku. Męcząca podróż, stres czy choroba sprzyjają wypadkom. Mogą to być urazy spowodowane uderzeniem, upadkiem albo nagłe zachorowania, na przykład zawał serca.
Zapewnienie bezpieczeństwa oznacza przede wszystkim umożliwienie natychmiastowego powiadomienia o zdarzeniu i błyskawicznego podjęcia akcji ratunkowej. Większość pasażerów posiada telefony komórkowe, ale nadal bardzo ważny jest system komunikacji wewnętrznej, oparty na wyraźnie oznaczonych, łatwo dostępnych interkomach. Po pierwsze dlatego, że wezwanie pomocy sprowadza się do naciśnięcia jednego przycisku, po drugie operator od początku wie, który interkom został użyty i gdzie doszło do zdarzenia.
Druga sprawa to publicznie dostępne zestawy do udzielania pierwszej pomocy, ze szczególnym uwzględnieniem automatycznych defibrylatorów zewnętrznych AED, które udowodniły swoją przydatność, ratując życie wielu chorych z zatrzymaniem akcji serca.
Trzeci warunek to zapewnienie swobodnego dojazdu karetki pogotowia i innych służb ratunkowych jak najbliżej miejsca wypadku. Dla ratownika–kierowcy bardzo ważne są oznaczenia na drodze dojazdowej do stacji: wjazd na perony często wymaga użycia drogi wewnętrznej.
Monitoring
Podstawowe, najbardziej uniwersalne i chyba najważniejsze z narzędzi zapewniających bezpieczeństwo. Na co dzień jest kojarzony z wykrywaniem i rejestrowaniem przestępstw w rodzaju kradzieży czy pobić, ale w praktyce ma o wiele więcej zastosowań. Dzięki obserwacji peronów można wcześnie rozpoznać i zneutralizować wiele zagrożeń: osoby przygotowujące się do próby samobójczej, porzucony bagaż i podejrzane przedmioty, w których mogą być ukryte materiały wybuchowe.
Monitoring to również nadzorowanie czujników pożaru i innych zabezpieczeń. Dopełnieniem jest łączność: zarówno z pasażerami (przez system interkomów i nagłośnienie), jak i z pracownikami kolejowymi i służbami porządkowymi.
Środki łączności
W sytuacji zagrożenia kluczowe znaczenie ma koordynacja działania wszystkich służb zaangażowanych w akcję ratunkową. W Polsce nie istnieje jeden, wspólny system łączności radiowej. Każda służba posiada własną sieć łączności, pracującą na wydzielonych częstotliwościach, i nie ma możliwości współpracy z innymi.
W Europie standardem jest system TETRA, zalecany wszystkim krajom członkowskim. Jego działanie można porównać do sieci telefonii komórkowej, dodatkowo wyposażonej w zaawansowane mechanizmy bezpieczeństwa: kontrolę dostępu, szyfrowanie transmisji głosu i danych. Na co dzień każda ze służb ma dostęp wyłącznie do swojego segmentu sieci, nie ma więc obawy, że korespondencja, prowadzona na przykład przez policjantów, zostanie podsłuchana przez pracowników innych służb. W sytuacji zagrożenia operator systemu może błyskawicznie stworzyć doraźną grupę stacji (terminali radiowych), należących do różnych służb, umożliwiając im łączność między sobą.
Systemy przeciwpożarowe
Ogień na dworcu kolejowym może pojawić się w wielu miejscach i pochodzić z różnych źródeł. Pożar w zatłoczonym budynku zawsze oznacza ryzyko paniki. Konsekwencje mogą być nieobliczalne, szczególnie tam, gdzie ograniczona przestrzeń uniemożliwia szybką, spontaniczną ucieczkę większej grupy ludzi: w przejściach podziemnych.
Bezpieczeństwo, podobnie jak w przypadku zachorowań, oznacza błyskawiczne rozpoznanie zagrożenia, powiadamianie obsługi, uruchomienie automatycznych urządzeń gaśniczych, wezwanie Straży Pożarnej i ewakuację zagrożonych ludzi. To jeden z przypadków, w których zaangażowani są nie tylko pracownicy dworca, ale i pracownicy kolejowi odpowiedzialni za prowadzenie ruchu pociągów. Osoby, które ulegną panice, uciekając, mogą wtargnąć na torowisko, a zasilone przewody elektryczne sieci trakcyjnej są zagrożeniem dla strażaków i ratowników.
Zamachy bombowe i fałszywe alarmy
Dworce kolejowe wyjątkowo często są wybierane na miejsca podłożenia bomb albo ich atrap. Większość alarmów bombowych na dworcach jest fałszywa, co nie zmienia faktu, że każda informacja o bombie musi być sprawdzona przez policję. Dla pasażerów oznacza to przerwę w podróży, dla dyżurnych ruchu konieczność wstrzymania ruchu pociągów na wszystkich albo niektórych torach. Zagrożeniem jest nie tylko ewentualna eksplozja. Wybuch paniki może doprowadzić do tragedii.
Wszystkie czynności związane ze sprawdzeniem budynków, przejść i peronów muszą wykonać policjanci, ale wpływ na ich pracę mają decyzje podejmowane przez zarządcę dworca. Zależność jest prosta: im mniej zakamarków dostępnych dla potencjalnego zamachowca, tym szybciej policjanci skończą rozpoznanie.
Prewencja to również uniemożliwianie skrytego podłożenia materiałów wybuchowych. Jedną z pierwszych konsekwencji powtarzających się gróźb i podłożeń materiałów wybuchowych w Anglii było usunięcie koszy na śmieci z dworców kolejowych, metra i przystanków autobusowych. Zastąpiono je niezbyt estetycznymi, ale skutecznymi stelażami na przezroczyste worki z tworzywa sztucznego, w których nie da się ukryć ładunku bez wzbudzania podejrzeń. Podobne znaczenie ma zabezpieczanie alarmem i plombowanie wszystkich drzwi, klap, włazów itp.
Służby na dworcach
Planowanie bezpieczeństwa na dworcach oznacza również podjęcie decyzji o liczbie, rodzaju i zakresach uprawnień służb porządkowych, które będą tam działać. W Polsce teren kolejowy zabezpiecza Straż Ochrony Kolei, działająca w strukturach spółki Polskie Linie Kolejowe S.A. Jej uprawnienia są rozległe (jest to formacja uzbrojona i umundurowana), ale nie są równe policyjnym.
Funkcjonariusz SOK nie ma dostępu do policyjnych baz danych, dlatego osoby, które zostaną zatrzymane za wykroczenia i przestępstwa popełnione na terenie kolejowym, w tym na dworcach, muszą zostać przekazane policji.
W przypadku zdarzeń o charakterze nagłym i masowym (pożar, zagrożenie bombowe) skuteczność działania zależy przede wszystkim od jakości opracowanych wcześniej procedur oraz wspólnego treningu.
Fot. Shutterstock.com.
Pełna treść artykułu została opublikowana w magazynie „KZA Express”.
Czytaj więcej: Po co nam duża prędkość na kolei? Czy to się opłaca?
Czytaj więcej: Ryanair i Niki Lauda rozwiną nowe linie lotnicze.